Rëndom besohet se diku rreth vitit 1389 jenë vënë themelet e xhamisë së Çarshisë, që sot ndodhet përballë Kuvendit të Kosovës. Kjo e dhënë buron nga njëri prej dy mbishkrimeve të xhamisë. Një lexim më i fundit i këtij mbishkrimi e shtyen vënien e themeleve të xhamisë disa dekada më vonë, no kohën e Muratit II, në vitet 1421–1451. Lokacioni i saj në atë kohë duhet të ketë qenë pranë tregut të qytetit. Ky treg për herë të parë përmendet qartazi në vitin 1424 në disa dokumente gjyqsore të Raguzës. Po aty përmendet edhe lagjja Potoçishte,¹ e cila pranë kishte një fushë ushtrimesh edhe sportesh, ku përveç tjerash në dhjetor mbaheshin edhe lojëra kalorësish. Në vitin 1448 në Prishtinë janë të njohur me emër rreth 200 raguzanë. Numri i tyre mendohet të ketë qenë edhe më i madh. Kur kihet parasysh numri i përgjithshëm prej 1,700 banorësh, është evidente që edhe në numër komuniteti raguzan ka qenë i ndjeshëm në Prishtinë (rreth 15% e popullatës). Ndërkohë në vitin 1461, sipas mbishkrimit që është sot aty, dihet se është ndërtuar xhamia e Sulltan Mehmet Fatihut. Pak vjet më herët në vitet 1454–1455, edhe qyteti ka kaluar pëfundimisht nën administrimin osman. Kështu në vitin 1477 e kemi edhe regjistrimin e parë osman të popullatës me 9 lagje, të gjitha të krishtera. Rreth një dekadë më vonë, në regjistrimin e rradhës të autoriteve osmane figuron edhe një lagje (bashkësi) muslimane, e cila si duket përqendrohej kryesisht afër tregut të qytetit. Në këtë shekull, diku në gjysmën e dytë, duhet të jetë ndërtuar edhe hamami i qytetit që ndodhet pranë Xhamisë së Fatihut (Xhamia e Madhe).

Për vendosjen e lagjeve vetëm mund të ngrejmë supozime në bazë të të dhënave të zbehta rrethanore. Lagjja Llukar do supozuar të ketë qenë në drejtim të Llukarit të sotëm. Gjithnjë nëse ekziston ndonjë lidhje mes këtyre dy emrave. Lagjja Potoçishte, duke qenë se si emërtim sllav ka kuptimin e një fushe të vrapimit, duhet imagjinuar se ishte në pjesën e rrafshët pranë qytetit, pra diku pranë tregut (duke u shtrirë në drejtim të pjesës ku sot është stadiumi i qytetit).² Lagjja Pojasar, ndoshta e lidhur me atë që më vonë njihet si profesioni i tabakëve, zakonisht nëpër përshkrime theksohet se kanë qenë të varuar nga përdorimi i ujit, prandaj duhet të ketë qenë pranë lumin Prishtevka, aty ku edhe më vonë kanë qenë të vendosur tabakët. Lagjja Koçaniko, megjithëse me shumë pikëpyetje, mund të jetë emërtim i lidhur me rrugën për në Kaçanik, të cilën e përmend edhe Martin Segoni në vitin 1479 (Cazanicj) në një shënim të tij. Lagjja Kosiriq duke qenë se në vitin 1526 na shfaqet e zvogëluar, supozojmë të ketë qenë diku më afër qendrës, ku popullata muslimane ishte në rritje. Në fillim të shekullit XIX popullata sllave është e përqëndruar në pjesën verilindore të qytetit, prandaj duhet besuar që ato lagje të Prishtinës kanë pasur rritje të banorëve të krishterë duke filluar nga shekulli XV dhe XVI. Të tilla janë lagjet Koçaniko, Shtitar dhe Llukar. Në këtë kohë, sipas dëshmive të kohës, në Prishtinë ka funksionuar edhe një kishë katolike,³ por lokacioni i saj nuk dihet.

¹ Përderisa Jireçek në vititn 1892 ishte i mendimit se fjala ‘Potoçishte’ vinte nga sllavishtja poteci, potesti, me kuptimin në lëvizje, në vrap, një rishikim më kritik i këtij interpretimi duket i nevojshëm, fjala potoçishte mund të lidhet edhe me fjalën sllave potok, që është përrocke. Fusha e frapimit mund të ketë qenë në një vend afër përrojeve, diçka që vazhdimisht përmendet kur flitet për Prishtinën në histori. Gjithnjë duke qëndruar në brenda domenit të hipotezave, një lokacion i tillë do të ketë qenë pranë stadiumit të sotëm të qytetit, ku bashkohen dy përrojet (lumenjt) Vellusha dhe Prishtevka.

² Si një mundësi alternative, njësoj e mundur, është që lagjja Potoçishte më vonë qe riemëruar në Panaxhurishte. Në atë rast, atë do kërkuar te zona ku sot është Teatri Kombëtar i Kosovës, e ku në vitin 1551 është ndërtuar xhamia e Llokaçit.

³ Studiuesi Gj. Berisha beson se në këtë kohë Prishtina i kishte madje dy kisha katolike. Khs. Durim Abdullahu, Në gjurmë të origjinës së Prishtinës.

Në regjistrimet e popullatës nga viti 1526 dhe nga viti 1569 mund të përcjellet një evolucion demografik dhe urbanistik i qytetit. Në vitin 1526 në qytet regjistrohen gjithsej 3 lagje muslimane, kurse vetëm pak vjet më vonë, në vitin 1569 numri i tyre rritet në 11. Në këtë datën e dytë Prishtina për herë të parë na paraqitet me gjithsej 20 lagje, prej të cilave 9 janë të krishtera. Kështu, ndodhë ndryshimi i madh demografik sa i përket përkatësisë fetare ku elementi musliman bëhet dominant prej këtu e tutje. Gjatë këtyre ndryshimeve, është karakteristik fakti që gati asnjëra prej lagjeve të krishtera nuk zvogëlohet ndjeshëm në numër të banorëve. Përjashtim këtu bën lagjja e Mitropolisë, e cila si duket krejtësisht zëvendësohet nga elementi musliman, me lagjen e re të emëruar Jarar Çeribashi, e cila më 1526 figuron me 27 shtëpi. Ndërkohë në shënimet raguzane, të dhënat për prezencën e këtij komuniteti në Prishtinë ndërpriten diku në mesin e viteve 1400. Megjithatë në vitin 1569 në regjistrat osmane 6 familje figurojnë në lagjen latine të qytetit. Diku në gjysmën e dytë të këtij shekulli Koça Sinan Pasha ka ndërtuar edhe një hamam afër xhamisë së çarshisë në Prishtinë. E në vitin 1551–1552, në lokacionin ku sot është Teatri Kombëtar qe ndërtuar xhamia e Jusuf Efendiut (e shkatërruar më 1954), rreth së cilës duhet të jetë zhvilluar një ndër lagjet e hershme muslimane të Prishtinës.

Në vitet 1600 nuk ka shënime nga regjistrimet osmane, dhe të dhënat demografike të qytetit bazohen prej kronikave të udhëpërshkruesëve dhe vizitorë të ndryshëm në këtë qytet. Përshkrimin më të detajuar të qytetit e sjellë udhëpërshkruesi osman Evelya Çelebi, i cili jep 2,060 shtëpi në qytet, që sipas numrit mesatar të familjeve në atë kohë, nënkupton një popullatë prej rreth 10,300 banorësh. Çelebiu flet për 12 faltore, prej të cilave 6 xhami,¹ që zakonisht përkon me numrin e lagjeve të një qyteti. Mund të supozohet se në këtë kohë ishin 12 lagje të mëdha në Prishtinë. Qyteti i kishte 2 hamame. Çelebiu e përshkruan edhe tregun me 300 dyqane, dhe flet për 11 hane. Indikator të vëllimit të caktuar tregtar në qytet. Dy dekada më vonë Pjetër Bogdani do të fliste për rreth 3,000 shtëpi në Prishtinë, dhe do ta konfirmonte rolin tregtar. Në këtë shekull për herë të parë përmendet edhe një lagje e romëve në një pyll pranë qytetit, me siguri fjala për lagjen sipër parkut të sotëm të qytetit, që dikur ishte edhe varreza e muslimanëve. 

Diku në periferi të qytetit nga komuniteti katolik ishte ndërtuar edhe një kishë, nja gjymë kilometri nga qendra e atëhereshme. Lokacioni i kësaj kishe nuk dihet saktësisht, ngase ajo qe shkatërruar pas luftërave të vitit 1689 dhe 1737. Dihet vetëm se përreth saj ndodheshin varrezat e katolikëve. Është e mundur që në këtë shekull për herë të parë shfaqet lagjja e mesxhidit të Pirinazit, e cila në fakt për herë të parë nëpër shënime shfaqet vetëm në fund të shekullit vijues. Por, bazuar në arkitekturën e ndërtesës, besohet se ajo është më e vjetër se shekulli XVIII, prandaj edhe lagjja duhet të jetë më e vjetër. Në skicimin tonë hipotetik i kemi marë parasysh lokacionet e xhamive, numrin e shtëpive në to, edhe shtegun ku kalojnë dy lumenjt e Prishtinës. Duhet supozuar se përrockat e qytetit, në disa raste, kanë shërbyer edhe si kufij mes lagjeve. Ndihmesë e madhe për këtë hartë ka qenë edhe harta e botuar në vitin 1951 nga Urosevic.

¹ Në këtë shekull me data i njohim vetëm këto xhami, Xhamia e Çarshisë (c. 1422), Xhamia e Mbretit (1461), Xhamia e Llokaçit (1551), Xhamia e Llapit (1659). Cilat paskan qenë edhe ato dy xhamitë tjera nuk kemi të dhëna konkrete, por bazuar në emërimet e imamëve të shekullit XVIII, në fillim të atij shekulli si xhami figurojnë edhe Xhamia e Suudit (dikur Xhamia e Hasan Eminit) afër Komunës së Prishtinës, dhe Xhamia Mehmet Beut, që sot nuk ekziston, e që me gjasë ndodhej në mes të lagjes Tophane të sotme. Xhamitë tjera janë ngritur në këtë nivel faltoresh vetëm në gjysën e dytë të shekullit XVIII.

Vitet e 1700-ta janë më misteriozet në gjithë historinë e Prishtinës. As nga kjo periudhë nuk njihet ndonjë regjistrim osman i popullatës apo i lagjeve. Nga luftërat e fundit të shekullit paraprak dihet se një pjesë e qytetit ishte braktisur ose varfëruar. Pozicioni tregtar e politik i qytetit ishte dobësuar. Megjithatë, të dhënat nga arkivat konfirmojnë se jeta aty ka vazhduar. Në këtë shekull dëshmohet aktivitet në xhaminë e Pir Nazërit (te Kacallarët), në atë të Jusuf Çelebiut (sot Medrese), në Hatunije (te Tregu i Gjelbër), Hasan Bej (Katër Llullat), Mehmet Bej (Tophane?), Alaudin (Kacallarët), Hasan Efendi (përballë Komunës), Jar Ali Çelibashi (te Shkolla Teknike). Kjo nënkupton se popullata ishte aktive në shumicën e lagjeve të qytetit. Nuk njihet asnjë xhami (apo kishë) tërësisht e re në qytet nga kjo periudhë, çka mund të jetë shenjë e stagnimit urban të Prishtinës. Por të paktën gjashtë mesxhide paraprake në gjysmën e dytë të këtij shekulli tashmë na shfaqen tërësisht të transformuara në xhami. 

Pak të dhëna ekzistojnë rreth jetës së të krishterëve nëpër lagje, popullatë e cila duket se gati krejtësisht qe integruar në rendin e ri shoqëror. Është ky shekulli kur familja Gjinolli forcohet ndjeshëm duke e ngritur edhe Prishtinën në një nivel të pashallëkut, megjithëse jo me ndikimin dhe forcën e njëjtë si dy pashallëqet tjera të famshme shqiptare të kohës, Pashallëku i Janinës dhe ai i Shkodrës. Në këtë shekull, diku rreth vitit 1780 është prishur dhe lënë jashtë përdorimit hamami i çarshisë, me siguri në kohën e një murtaje të madhe që e ka kapluar qytetin (e që dëshmohet në dokumentet veneciane dhe të arkivit të Kotorit). Ndërkohë, në vitin 1770, për herë të parë përmendet Prishtina si qendër postare, që dëshmon se të paktën rreth kësaj date aty duhet të jetë vendosur një pikë në rrjetin e bartjes së postës në Perandorinë Osmane. Regjistrimi i popullatës i bërë në vitin 1831 flet për 1,828 familje në Prishtinë, me lagjet kryesore të rritura mjaft shumë. Kjo i bie të kenë qenë rreth 9,140 banorë, që është në përputhje edhe me përshkrimet e udhëpërshkruesëve nga dy dekadat e para të shekullit XIX. Në këtë regjistrim nuk përshkruhet asnjë lagje e ndarë e të krishterëve, por ata janë të integruar brenda lagjeve muslimane. Sipas këtij regjistrimi, lagjet më të madha shfaqen Llokaçi me 255, Alaudini me 248, dhe Ramadanije me 224 familje. Shikoje edhe në Google Maps.